دیوان عالی
دیوان عالی كشور در كنار مراجع عمومی، مراجع استثنایی و دادسرا یكی از مراجع قضایی كشور است که عهده‌دار نظارت بر فعالیت دادگاه‌ها است. همچنین وظیفه كنترل دقیق عملکرد و طرز كار محاكم به عهده آن نهاد قضائی است.
در نظام حقوقی ايران همانند بیشتر کشورها دیوان عالی کشور در رأس تشكيلات قضایی قرار دارد و قانون اساسی برای آن شأن و منزلت خاصی مقرر داشته و نظارت بر اجرای صحيح قانون در دادگاه‌ها و ايجاد وحدت رویه‌ی قضایی را ازجمله صلاحیت‌های ذاتی آن قرار داده است.
دیوان عالی کشور یکی از مهم‌ترین نهادها در سیستم قضایی کشور و عالی‌ترین مرجع قضایی در ایران است که مطابق با اصل ۱۶۱ قانون اساسی کشور به‌منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه‌ی قضایی و انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به آن محول میشود براساس ضوابطی که رئیس قوه‌ی قضاییه تعیین می‌کند، تشکیل شده است.
دیوان عالی کشور از دو بخش شعب و دادسرای دیوان تشکیل شده است که در ادامه به بیان توضیحاتی در این خصوص می‌پردازیم.
در صورتی كه مشاهده كند در جریان رسیدگی‌های محاكم تالی (پیشین)، قواعد و قوانین ماهوی یا شكلی رعایت نشده است، حكم را نقض و برای رسیدگی صحیح و مطابق قانون، پرونده را به دادگاه تالی هم عرضِ دادگاه قبلی ارجاع می‌دهد و اگرحكم یا قرار صادره را موافق قوانین دریابد و تخلفی از قواعد و مقررات ماهوی یا شكلی ملاحظه نکند، آن را تأیید و ابرام نموده جهت اجرای حكم یا قرار صادره به مرجع صادر كننده آن ارسال می‌دارد. دیوان بالاترین مرجع دادرسی كشور است كه در رأس همه دادگاه‌ها و مراجع دادرسی قرار دارد.
سازمان دیوان عالی كشور به چند بخش تقسیم میشود؟
این دیوان دارای دو بخش شعب و هیأت‌های عمومی می باشد.
الف) شعب دیوان عالی کشور: دیوان در حال حاضر ۴۰ شعبه دایر دارد و تعداد قضات هر یك از شعب دیوان دو نفر می‌باشد كه یكی از آن ها رئیس و دیگری قاضی مستشار است.
هر دو عنصر شعبه باید به تشخیص ریاست قوه قضائیه مجتهد بوده و یا ۱۰ سال تمام در درس خارج شركت نموده و یا دارای ۱۰ سال سابقه كار قضایی و یا وكالت بوده و كاملاً به قوانین مدون اسلامی آشنا باشند. دیوان عالی كشور در تهران تشكیل می‌گردد مگر این كه رئیس قوه قضائیه مصلحت بداند در شهرستان دیگری نیز تشكیل شود.
رئیس شعبۀ یك، رئیس دیوان عالی كشور نیز است. قسمت شعب در دیوان عالی كشور، معمول‌ترین وظیفۀ دیوان كه رسیدگی به درخواست های فرجام واصله نسبت به آرای صادره از محاكم در امور حقوقی یا تجدیدنظر در امور كیفری است را به عهده دارد.
شعب تشخیص: این شعب از ۵ نفر قضات دیوان عالی كشور به انتخاب رئیس قوه قضائیه تشكیل میشود. شعب تشخیص مرجع رسیدگی به تجدید نظرخواهی از آرای قطعی می‌باشد.
هیأت‌های عمومی دیوان عالی کشور
هیأت عمومی وحدت رویه قضایی: با توجه به این كه قضات در استنباط از قانون و اتخاذ نظر قضایی آزاد می‌باشند، همواره امكان استنباط‌های مختلف از نصِّ واحد وجود دارد كه پیامد آن، صدور آرای مختلف در موارد مشابه می‌باشد لذا قانون‌گذار این هیأت را پیش‌بینی كرده تا چنان¬چه در موارد مشابه اعم از حقوقی، كیفری و حسبی آرای مختلفی صادر گردید، موضوع در هیأت عمومی دیوان عالی كشور مطرح شود و نظر واحد اتخاذ و اعلام گردد. آرای هیأت عمومی دیوان عالی كشور قابل تجدید نظر نبوده و ققط به موجب قانون بی‌اثر میشود.
هیأت عمومی شعب حقوقی یا شعب كیفری: اگر رأیی كه از دادگاه صادر شده در شعبه دیوان عالی كشور به خاطر فرجام خواهی نقض شده و رسیدگی به دادگاه هم‌عرض ارجاع شود و این دادگاه نیز با ذكر استدلال طبق رأی اولیه اقدام به صدور رأی اصراری نماید و این رأی اصراری مورد فرجام خواهی قرار گیرد و شعبه دیوان عالی كشور كه به درخواست رسیدگی می‌نماید استدلال را نپذیرد؛ پرونده در هیأت عمومی مطرح میشود اگر استدلال دادگاه پذیرفته گردد، رأی تأیید میشود و در غیر این صورت رأی نقض شده و پرونده به شعبه هم‌عرض دیگری ارجاع خواهد شد.
مطالب مرتبط
نظرات